1.  De meest relevante punten

  • Tungiasis is een parasitaire huidziekte die het gevolg is van een infestatie met de vrouwelijke zandvlo Tungas penetrans.
  • De voorkeurslocaties zijn het gebied tussen de tenen, onder de teennagels, onder de teennagelriem en op de hielen. Echter, handen, armen en billen kunnen ook aangedaan zijn.
  • Behandeling omhelst altijd het totaal verwijderen van de zandvlo.
  • Complicaties zijn bacteriële infecties, ulceraties en tetanus.
  • De beste maatregel is het preventief dragen van dicht schoeisel in endemische landen.

  • Tungas penetrans was oorspronkelijk endemisch in de warme zanderige gebieden in Zuid-Amerika, Midden-Amerika en het Caribisch gebied, maar door verspreiding is deze zandvlo nu ook te vinden in Afrika, Pakistan en India.
  • Behalve mensen infecteert de zandvlo ook o.a. honden, varkens en vee.
  • De zandvlo is onder verschillende namen bekend: ‘jigger flea’ of chigoe (Engels), ‘puce chique’ (Frans), ‘sika’ (Surinaams), ‘niqua’ (Spaans), ‘bicho de pe’, ‘pulga de porco’ (Portugees/Braziliaans), ‘moukardan’ (Soedanees).
  • Tungiasis komt met name in minder ontwikkelde gebieden voor; de prevalentie is tot 60% in Nigeria, Madagascar en Brazilië.
  • De prevalentie is in het droge seizoen in een endemisch gebied het hoogst.
  • In de westerse landen wordt tungiasis gezien bij reizigers en migranten uit deze gebieden.

  • Eitjes worden door de vrouwelijke Tungas penetrans uitgescheiden en ontwikkelen zich in warme zanderige ondergronden in 3-4 weken tot volwassen zandvlooien.
  • Besmetting vindt plaats via contact tussen de huid en de zandvlo tijdens lopen op blote voeten, met open schoeisel of liggen op zanderige gebieden.
  • De kleine vrouwelijke zandvlo (diameter 1 millimeter) is in staat de huid te penetreren en zich in te graven in de huid.
  • Eenmaal ingegraven in de huid, kan de zandvlo snel uitzetten tot enkele centimeters door het opnemen van bloed en het produceren van vele eitjes.
  • Het hoofd van de zandvlo ligt in de dermis, het lichaam in de epidermis en de achterste abdominale segmenten monden uit in een opening in de hoornlaag, waardoor de zandvlo contact met de buitenlucht houdt.
  • Binnen 1-2 weken worden ongeveer 150-200 eitjes gelegd en naar buiten uitgestoten, waarna de zandvlo sterft.

  • Verschillende stadia volgens de Fortaleza classificatie:
    • Stadium I (30 minuten tot enkele uren)
      Penetratie plek van 1 mm zichtbaar als erythemateuze papel die vaak asymptomatisch, maar soms pijnlijk of jeukend is.
    • Stadium II (1 tot 2 dagen na penetratie):
      Hypertrofie van de zandvlo, resulterend in erytheem rondom een zwarte pit dat jeukt en pijnlijk is.
    • Stadium III (2 dagen tot 3 weken):
      Hypertrofie maximaal, wittige papel van 5-10 mm met centrale opening waaruit eitjes en feces komen. Pijnlijke laesie, gevoel van corpus alienum.
    • Stadium IV (3-5 weken):
      Involutie van de nodus door sterfte en eliminatie van de zandvlo met vorming van donkerbruine korst.
    • Stadium V (6 weken tot enkele maanden):
      Rond litteken in stratum corneum als rest-afwijking.
  • Complicaties
    Bij reizigers is tungiasis meestal een benigne aandoening, omdat het aantal parasieten laag is. Echter, in endemische landen is het een belangrijke oorzaak van immobiliteit, pijn en invaliditeit. De volgende complicaties kunnen optreden:

    • Secundaire bacteriële infectie.
    • In zeldzame gevallen auto-amputatie van tenen, gangreen, cellulitis, lymfangiitis en bacteriemie.
    • Tetanus bij niet-gevaccineerde mensen.

  • De diagnose wordt gesteld op basis van de anamnese en het klinisch beeld.
  • Aanvullende diagnostiek is vaak niet nodig. Eventueel kan een dermatoscopie of een huidbiopsie met histopathologische analyse helpen bij atypische plekken.
  • Behandeling:
    • Curretage of excisie van de zandvlo in toto door iemand met ervaring (zo nodig verwijzing naar tropencentrum of dermatoloog).
    • Antibiotica in het geval van een secundaire bacteriële infectie.
    • Bij multipele infestaties verwijzing naar tropencentrum of dermatoloog.
    • Tetanus vaccinatie-status bepalen en ernaar handelen.
  • Preventie: dicht schoeisel dragen in endemische gebieden.

  • CDC: tungiasis
  • Huidziekten.nl: Tungiasis
  • Bree R de, Vloten WA van. Tungiasis. Ned Tijdschr Geneeskd. 1992 Jul 11;136(28):1359-62.
  • Muehlstaedt M. Images in clinical medicine. Periungual tungiasis. N Engl J Med. 2008 Dec 11;359(24):e30.
  • Lefebvre M1, Capito C, Durant C, Hervier B, Grossi O. Tungiasis: a poorly documented tropical dermatosis. Med Mal Infect. 2011 Sep;41(9):465-8.
  • Bekkum MJ van, Snels DG. Diagnose in beeld. Jongen met pijnlijke huidafwijkingen aan handen en voeten. Ned Tijdschr Geneeskd. 2009;153:B185.
  • Grijsen M, Zeegelaar J, Vries H de. Huidaandoeningen na terugkeer uit de tropen. Huisarts & wetenschap 58(12) December 2015.
  • Feldmeier H, Sentongo E, Krantz I. Tungiasis (sand flea disease): a parasitic disease with particular challenges for public health. Eur J Clin Microbiol Infect Dis. 2013;32(1):19–26.
  • Eisele M, Heukelbach J, Van Marck E, Mehlhorn H, Meckes O, Franck S, et al. Investigations on the biology, epidemiology, pathology and control of Tunga penetrans in Brazil: I. Natural history of tungiasis in man. Parasitol Res. 2003;90(2):87–99.

Huidziekten.nl: folder tungiasis

Tungiasis, zandvlo, Tungas penetrans, jigger flea, puce chique, sika, pique, bicho de pe, pulga de porco.