Dit artikel is momenteel in revisie. Daardoor kan het verouderde achtergrondinformatie bevatten of niet-inclusief taalgebruik. Alle artikelen worden periodiek herzien om nieuwe inzichten uit onderzoek of inclusief taalgebruik te verwerken.

1.  De meest relevante punten

  • Het is niet bekend of huiselijk geweld vaker voorkomt bij mensen met een migratieachtergrond.
  • Vrouwen lopen meer risico op slachtofferschap van huiselijk geweld en mannen zijn vaker pleger.
  • Uit onderzoek van Leiden universiteit blijkt dat 1e generatie kinderen met een migratieachtergrond (6,1%) vaker kindermishandeling meemaken, maar dat het risico afneemt bij 2e generatie kinderen met een migrantenachtergrond (3,4%).
  • Schaamte en onbekendheid met/angst voor het zorgsysteem, waaronder de meldcode, speelt in verschillende culturen een grote rol. Dit kan invloed hebben op de mate waarin wordt gesproken over geweld. Daarnaast kan dit worden bemoeilijkt door sociale druk van de omgeving en de angst om de familie-eer aan te tasten.
  • In sommige culturen kan er sprake zijn van genderongelijkheid, waarbij vrouwen en vrouwelijkheid lager wordt gewaardeerd dan mannen en mannelijkheid en er sprake kan zijn van dubbele moraal. Hiervan is ook sprake als mensen lager gewaardeerd worden wanneer ze zich niet gedragen zoals de heersende genderrol voorschrijft. Bijvoorbeeld mannen die zich vrouwelijk gedragen of LHBTIQ+ personen.
  • Zowel mannen als vrouwen denken soms dat (seksueel) geweld een gerechtvaardigde reactie van de man is op gedrag van de vrouw dat de man uitdagend of onwenselijk acht en niet zou voldoen aan de normen m.b.t. vrouwelijkheid.
  • Een scheiding of beëindiging van een relatie kan het geweld verergeren en zelfs fataal worden.
  • Het betrekken van zorgverleners met een migratieachtergrond, migrantenorganisaties en sleutelpersonen kan erg helpen bij patiënten die (mogelijk) geweld ondergaan. Let wel op dat de sekse van de hulpverlener kan uitmaken. Vrouwen kunnen bijv. eerder behoefte hebben om in gesprek te gaan met een vrouwelijke hulpverlener en omgekeerd.
  • Zie de informatie over seksueel geweld en eerwraak.

Partner / Huiselijk geweld

  • Naast fysiek en psychisch geweld, valt ook seksueel en economisch geweld onder partner / huiselijk geweld.
  • Het geweld kan zowel in de fysieke leefwereld als online plaatsvinden (cybergeweld).
  • Zowel mannen als vrouwen kunnen slachtoffer en pleger zijn van partnergeweld. Vrouwen zijn vaker slachtoffer van geweld en de gevolgen van het geweld kunnen anders zijn voor vrouwen en mannen. Zo kunnen vrouwen ernstigere psychische klachten ervaren. Zowel slachtoffers als plegers behoeven hulp.
  • Bij partnergeweld is er meestal sprake van een machtsverschil, waarbij het slachtoffer afhankelijk is van de dader.
  • Partnergeweld heeft ook gevolgen voor de andere gezinsleden, in het bijzonder voor kinderen. De kans is groter dat zij later in eigen relaties ook geweld plegen (dit geldt vooral voor jongens) of slachtoffer (dit geldt vooral voor meiden) worden, maar ook fysieke en mentale klachten ervaren. Het is belangrijk dat zij hier hulp voor krijgen. Het is ook belangrijk dat kinderen weten wat te doen bij geweld, bijvoorbeeld schuilen bij de buren of de politie bellen. Een vertrouwenspersoon is voor hen essentieel.
  • Partnergeweld wordt vaak veroorzaakt door genderongelijkheid en kan samenhangen met het hebben van traditionele opvattingen over vrouwelijkheid en mannelijkheid, bv. als rollen binnen het gezin veranderen en de man die kostwinner zou moeten zijn, werkloos raakt en de vrouw juist een baan krijgt. Partnergeweld kan ook samenhangen met de verhoging van stress, op het gebied van bv. wonen, werken, inkomen en schulden en het hebben van negatieve leefomstandigheden.  Daarnaast kunnen alcohol en drugs de kans op partnergeweld vergroten, evenals het bij elkaar moeten blijven omwille van een verblijfsvergunning
  • Uit recent onderzoek van het WODC zie je dat Nederlanders met een migratieachtergrond over het algemeen minder huiselijk geweld en seksueel geweld rapporteren.
  • Zowel slachtoffers als getuigen kunnen aangifte doen.
  • Vreemdelingenrecht: Mensen die voor hun verblijfsvergunning afhankelijk zijn van partners en binnen drie jaar bij die partners weggaan, verliezen het recht om in Nederland te verblijven. Is de relatie echter verbroken omwille van bewezen geweld, dan kan men een zelfstandig verblijfsrecht krijgen. Dit geldt ook voor vrouwen die door hun partner misbruikt werden in het land van herkomst.
  • Wet huisverbod: Het huisverbod houdt in dat een pleger van huiselijk geweld in beginsel tien dagen zijn of haar woning niet meer in mag en in die periode ook geen contact mag opnemen met de partner of de kinderen. Het huisverbod heeft tot doel escalatie te voorkomen door te voorzien in een afkoelingsperiode waarbinnen hulpverlening op gang kan komen. Voor professionals die met die wet te maken hebben staat meer informatie op www.huiselijkgeweld.nl/thema’s/huisverbod.

Kindermishandeling

  • Naar schatting waren in 2017 tussen de 89.160 en 127.190 kinderen slachtoffer van kinder­mishandeling. Dat is tussen de 3 en 4% van het aantal kinderen in Nederland. Belangrijke risicofactoren zijn: laag opleidingsniveau, werkloosheid ouders, migratieachtergrond, eenoudergezinnen.
  • Kinderen met een migratieachtergrond hebben driemaal (eerste generatie) en tweemaal (tweede generatie) meer kans mishandeld te worden dan autochtone kinderen. Lage opleiding van de ouders (vmbo, mavo, alleen basisonderwijs, of geen opleiding) verhoogt het risico met vijf keer.
  • Bij circa één derde van alle mishandelde kinderen was er sprake van meerdere vormen van mishandeling. Bij bijna de helft van de kinderen die mishandeld zijn, speelden ook andere vormen van huiselijk geweld; in ruim de helft van die gevallen betrof dit geweld tussen ouders. Meisjes hebben een even groot risico om mishandeld te worden als jongens, behalve als het gaat om seksueel misbruik en emotionele mishandeling. Dan lopen meisjes een groter risico. Wet meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling. Deze wet heeft tot doel vroegtijdig signaleren en handelen te bevorderen. Zie www.meldcode.nl

  • Bij elke vorm van huiselijk geweld en kindermishandeling dien je als professional de meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling te gebruiken. Voor schadelijke praktijken, waaronder eergerelateerd geweld, huwelijksdwang, vrouwelijke genitale verminking en verborgen vrouwen, kunnen andere stappen gelden vanwege het specifieke karakter van dit type geweld.
  • Veel slachtoffers van geweld vertellen hierover niet uit zichzelf, maar blijken vaak wel met klachten bij de huisarts te zijn geweest, in de hoop dat er naar gevraagd wordt.
  • Het wordt over het algemeen gewaardeerd als de huisarts rechtstreeks vraagt of er sprake is van geweld. Sta er voor open dat uw eigen normen en waarden niet voor alle patiënten hoeven te gelden. Soms kan het helpen een sleutelpersoon te consulteren of bij het gesprek uit te nodigen.
  • Slachtoffers van geweld hebben meer lichamelijke klachten (pijn, moeheid, slapeloosheid) en depressieve klachten. Wees hier alert op.
  • Bespreek met de patiënt of zij/hij/hen op dit moment veilig is en wat zij/hij/hen wil doen.
  • Vanwege het belang van de familie en risico op sociale uitsluiting, kan het vertrekken naar een opvanghuis geen optie zijn voor vrouwen met een migratieachtergrond. Er zijn in de meeste plaatsen specifieke organisaties voor vrouwen met een migratieachtergrond die geweld ervaren.
  • Verwijs naar organisaties voor opvang en begeleiding van slachtoffers van geweld.
  • Neem contact op met Pharos voor advies en het betrekken van sleutelpersonen.
  • Zie 5. Adressen en organisaties ter ondersteuning voor verwijsmogelijkheden.

Geweld is niet gewoon
Inhoud Animaties over huiselijk geweld, seksuele intimidatie, gedwongen prostitutie, eergerelateerd geweld en discriminatie van homoseksuelen. Ontwikkeld voor asielzoekers en vluchtelingen.
Taal Nederlands
Bron Pharos (2015)

Bescherming tegen geweld. Wat je zelf kunt doen.
Inhoud Brochures voor (zmv-) vrouwen over het stoppen van huiselijk geweld
Taal Nederlands, Chinees, Arabisch, Engels, Farsi, Frans, Pools, Somalisch, Spaans, Turks
Bron Movisie (2009)

Veilig Thuis
Inhoud Brochures over huiselijk geweld, kindermishandeling en noodhulp
Taal Nederlands, Turks, Arabisch
Bron Veilig Thuis

Raad voor de Kinderbescherming
Inhoud Brochure over de Raad voor de Kinderbescherming
Taal Engels, Duits, Frans, Turks, Arabisch
Bron Raad voor de Kinderbescherming (2015)

  • Alink L, Prevoo M, Berkel S van, Linting M, Velderman MK & Pannebakker F. (2018). Nationale prevalentiestudie mishandeling van kinderen en jeugdigen. Den Haag: WODC.
  • Akkersmans M, Gielen W, Kloosterman R, Moons E, Reep C, & Wingen M. (2020). Prevalentiemonitor huiselijk geweld en seksueel geweld 2020.
  • Römkens R, Jong T de & Harthoorn H. (2014). Geweld tegen vrouwen.
  • Lo Fo Wong SH in de rubriek ‘Spreekuur’ van Huisarts en Wetenschap 56(9) september 2013 Alles wat een huisarts moet weten over partnergeweld
  • Lo Fo Wong SH, Jonge A de, Wester F, Mol SSL, Romkens RR, Lagro-Janssen T. Discussing partner abuse: does doctor’s gender really matter? Fam Pract 2006;5:578-86
  • Kasturirangan A, Krishnan S & Riger S. (2004). The impact of culture and minority status on women‟s experience of domestic vi Trauma, Violence, & Abuse, 5(4), 318-332
  • Keygnaert I, Wilson R, Dedoncker K, Bakker H, Petegem H van, Wassie N & Temmerman M. (2008). Hidden violence is a silent rape. Prevention of sexual & gender-based violence against refugees & asylum seekers in Europe: A participatory approach report. Gent, Belgium: ICRH/Ugent
  • Ferwerda H. Met de deur in huis: omvang, aard, achtergrondkenmerken en aanpak van huislijk geweld in 2006 op basis van politiecijfers. Arnhem/Dordrecht 2007
  • Lamers-Winkelman F, Slot N, Bijl B. Vijlbrief. Scholieren over mishandeling; resultaten van een landelijk onderzoek naar de omvang van kindermishandeling onder leerlingen van het voortgezet onderwijs. Amsterdam/Duivendrecht: WODC, Ministerie van justitie:2007
  • Publicatie Pharos / Movisie 2010, Geweld is niet gewoon.
  • rijksoverheid.nl/documenten/brochures/2015/02/02/de meldcode bij vermoedens van eergerelateerd geweld
  • https://act4respect.nl/over-act4respect/begrippenlijst/#_edn19
  • https://act4respect.nl/over-act4respect/begrippenlijst/#_edn20
  • https://act4respect.nl/actueel/het-g-woord-relatie-tussen-gender-en-geweld/
  • Factsheet cybergeweld online: https://s3-eu-central-1.amazonaws.com/atria-nl/wp-content/uploads/2017/07/04143841/factsheet-cybergeweld-onlineversiedef.pdf

partnergeweld, huiselijk geweld, kindermishandeling, eergerelateerd geweld, discriminatie homoseksuelen, meldcode, vreemdelingenrecht, mensenrechten, eerwraak, tijdelijk huisverbod,  verblijfsvergunning