1.  De meest relevante punten

  • In Nederland zeer zeldzame importziekte; acute virale hemorrhagische ziekte gekenmerkt door hoge koorts, geelzucht, multiorgaanfalen en een verhoogde bloedingsneiging.
  • Voorkomen bij migranten en reizigers uit Afrika ten zuiden van de Sahara en Midden- en Zuid-Amerika (met name Amazonegebied).
  • Preventie door vaccinatie ((meestal) levenslange bescherming) en voorkomen van muggenbeten.
  • Geldig vaccinatiebewijs verplicht voor reizen naar bepaalde landen.

  • Komt uitsluitend voor in delen van Afrika ten zuiden van de Sahara en Midden- en Zuid-Amerika.
  • Jaarlijks krijgen naar schatting 84.000 – 170.000 mensen gele koorts, waarvan er 29.000 – 60.000 overlijden.
  • Bij reizigers zeer zeldzaam. In Nederland werd in 2017 een importgeval gemeld (geïnfecteerd in Suriname) en in 2018 één geval uit Brazilië; de laatste melding hiervoor dateerde uit 1985.

  • De ziekte wordt veroorzaakt door het gele koorts virus, een flavivirus dat vooral voorkomt bij apen.
  • De ziekte wordt overgedragen door de beet van verschillende muggensoorten die vooral overdag actief zijn (o.a. Aedes aegypti). Directe overdracht van mens op mens is nooit beschreven. Wel is besmetting van het kind tijdens de zwangerschap mogelijk (zelden).
  • Er zijn drie cycli van transmissie:
    • In de junglecyclus of sylvatische cyclus, die zich afspeelt in regenwouden, vormen apen het reservoir.
    • In de uitlopers van de jungle, de vochtige savannen, wordt de intermediaire cyclus gezien, waarbij het virus door muggen van aap op mens en omgekeerd wordt overgedragen.
    • Als het virus in een stedelijke omgeving wordt geïntroduceerd, kunnen uitbraken ontstaan waarbij mensen het reservoir vormen. Dit is de stadscyclus. Deze vorm is de voornaamste oorzaak van epidemieën onder de mens en komt met enige regelmaat voor in West-Afrika.

  • De ziekte verloopt meestal subklinisch, minder dan een kwart van de geïnfecteerden krijgt symptomen.
  • Klinische infectie (incubatietijd drie tot zes dagen): plotseling, begin met hoofdpijn, koorts, rillingen, spierpijn, misselijkheid, braken, malaise. De meeste patiënten herstellen na 3-4 dagen. Echter, van de patiënten met een klinische infectie ontwikkelt + 15% na initieel herstel een ernstig ziektebeeld met icterus, ernstige bloedingen (o.a. zwarte ontlasting, bloedneuzen en bloedbraken), hart-, nier- en leverschade, shock, coma en convulsies. In dit stadium is de sterfte hoog (20 – 50%).
  • Differentiaal diagnose: afhankelijk van klinische presentatie en epidemiologie: malaria, dengue, leptospirose, rickettsiose, febris recurrens door Borrelia recurrentis, virale hepatitis en infecties met Salmonella species of andere virale hemorragische koortsen zoals Lassavirus, Ebolavirus, Marburgvirus, of intoxicatie.

  • Anamnese
    • Gele koortsgebied bezocht in de afgelopen week?
    • Gevaccineerd tegen gele koorts? (99% van de gevaccineerden heeft beschermende antistoffen).
      • Deze informatie ook van medereizigers vragen.
    • Koorts, hoofdpijn, spierpijn, buikpijn, misselijkheid en (bloed)braken, bloedingen, zwarte ontlasting?
  • Lichamelijk onderzoek
    • Koorts, geelzucht, tekenen van verhoogde bloedingsneiging, shock, verminderd bewustzijn.
  • Beleid
    • Bij verdenking direct insturen naar internist-infectioloog.
  • Aanvullend onderzoek
    • De diagnose wordt gesteld door aantonen van gele koorts-RNA met PCR in bloed en/of urine (tijdens eerste fase van ziekte) of door serologie.
  • Gele koorts behoort tot de meldingsplichtige ziekten uit groep C.
  • Behandeling
    • Er bestaat geen specifieke therapie voor gele koorts, de behandeling is symptomatisch.
  • Preventie
    • Antimuggenmaatregelen, met name overdag
    • Vaccinatie: levend verzwakt gele koortsvaccin, 1 dosis, levenslange bescherming
      • Contra-indicaties: bepaalde afweerstoornissen of gebruik immunosuppressieve medicatie, leeftijd < 6 maanden, ernstige kippeneiwit-allergie.
      • Relatieve contra-indicaties: leeftijd 6 tot 9 maanden of > 60 jaar, zwangerschap en borstvoeding, multiple sclerose.
      • Voor veel landen is een geldig vaccinatiebewijs vereist; sommige landen eisen ook vaccinatie voor reizigers die een tussenlanding hebben gemaakt in een gelekoorts gebied.
      • Vaccinatie kan alleen bij een erkend gele koorts centrum.

Expertisecentra tropengeneeskunde:

  • Amsterdam: Tropencentrum Amsterdam UMC; Meibergdreef 9, 1105 AZ Amsterdam. T: 020-5663800
  • Leiden: Vaccinatiepolikliniek LUMC; Albinusdreef 2, 2333 ZA Leiden. T: 071-5263636
  • Nijmegen: Radboudumc Reis- en Vaccinatiepoli; Geert Grooteplein Zuid 10, 6525 GA Nijmegen. T: 024-3655615
  • Rotterdam: Travel Clinic Erasmus MC; Zimmermanweg 7, 3015 CP Rotterdam. T: 010-7045050

Gele koorts, Afrika, Zuid-Amerika, koorts, hemorragisch, icterus, geelzucht, multiorgaanfalen, bloedingen, vaccinatie