1.  De meest relevante punten

  • X chromosoom gebonden enzymdeficiëntie, meestal asymptomatisch.
  • Meeste patiënten zijn zich er niet bewust van dat ze G6PD-deficiënt zijn en zijn levenslang asymptomatisch.
  • Bij symptomatische patiënten is veelal sprake van een chronische hemolytische anemie.
  • G6PD-deficiëntie moet overwogen worden bij icterus neonatorum bij een baby uit risicogebied.
  • Acute hemolytische anemie kan getriggerd worden door bepaalde medicatie en voedsel (tuinbonen).

  • De prevalentie van G6PD-deficiëntie wereldwijd wordt geschat op 400 – 500 miljoen mensen en het is daarmee de meest voorkomende enzymatische ziekte van de rode bloedcel. G6PD-deficiëntie is meer prevalent in tropische- en subtropische gebieden van de Oostelijke hemisfeer (zie ook figuur 1), waar malaria (eerder) endemisch was/is. Dit suggereert dat G6Pd deficiëntie mogelijk een selectief voordeel tegen de malaria parasiet geboden heeft.
  • De Geschatte prevalentie in Nederland is 0,1%, in Afrika 7,5%, Midden-Oosten 6,0% en Azië 4,7%.
  • De prevalentie in specifieke groepen kan veel hoger zijn dan deze percentages. Op basis van wetenschappelijk onderzoek wordt bijvoorbeeld een geschatte prevalentie van 60-70% van de Koerdische Joden, 22% van de Nigerianen, 17% van de Thai en 11 – 12% van de Afro-Amerikanen beschreven.

Figuur 1 (Bron: Uzzatto L, Ally M, Notaro R. Glucose-6-Phosphate Dehydrogenase Deficiency. Blood 2020)

  • G6PD-deficiëntie is een X-chromosoom gebonden erfelijke enzymdeficiëntie. Dit betekent dat mannen ernstiger klachten hebben en vrouwen ook asymptomatisch drager kunnen zijn. Klinische ziekte komt daardoor vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.
  • Door deficiëntie van het enzym G6PD is de erythrocyt onvoldoende beschermd tegen oxidatieve stress. Door specifieke uitlokkende factoren ontstaat acute afbraak van rode bloedcellen (hemolyse). Hierdoor kan een patiënt bij een ernstige G6PD deficiëntie in korte tijd een ernstige anemie ontwikkelen.

  • De meeste G6PD-deficiënte patiënten zijn levenslang asymptomatisch. In stabiele fase is er meestal geen hemolyse of anemie.
  • Uitlokkende factoren leiden tot acute hemolyse (1 – 3 dagen na gebruik van uitlokkende agens) met icterus, bleekheid en donkere urine.
  • Hemolyse eindigt door wegnemen uitlokkende factor en anemie herstelt doordat het lichaam als reactie op de plotseling ontstane anemie start met de aanmaak van extra rode bloedcellen.
  • Er bestaat variatie in de ernst van het ziektebeeld op basis van het type- en de ernst van de enzymdeficiëntie.

Uitlokkende factoren:

  • Infectie (zowel bij virale- als bacteriële infecties)
  • Voedsel: fava bonen (tuinbonen) = favisme
  • medicijnen
    • antibiotica:
      • cotrimoxazol
      • ciprofloxacine en overige fluorchinolonen
      • dapsone
      • chlooramfenicol (ook oogdruppels!)
      • nitrofurantoȉne
      • sulfasalazine
    • antimalaria middelen:
      • primaquine
    • overig:
      • isosorbidedinitraat
      • glibenclamide
      • rasburicase
  • Overig:
    • henna (zwart en rood) en wonderolie
    • methyleenblauw (soms gebruikt tijdens chirurgische ingrepen)

Symptomen:

  1. Bij neonaten: icterus neonatorum.
  2. Geelzucht, bleekheid, vermoeidheid en verminderde inspanningstolerantie.

Complicaties: Kans op overlijden bij niet herkennen van het beeld en niet wegnemen van de uitlokkende factor.

  • Anamnese: symptomen (zie hierboven). Vraag ook naar recent medicatiegebruik, zelfhulpmiddelen, henna en dieet (tuinbonen).
  • Lichamelijk onderzoek: controleer vitale functies; behoudens bleekheid en icterus meestal geen afwijkingen.
  • Aanvullend onderzoek:
    • Hb, Ht, MCV (meestal normocytaire anemie), reticulocyten (verhoogd), LDH (verhoogd), haptoglobine (verlaagd) en ongeconjugeerd bilirubine (verhoogd)
    • G6PD-activiteit (na erytrocytentransfusie 3 maanden wachten)
  • Niet-medicamenteus advies: uitlokkende factoren vermijden (zie hierboven; let op: bij ernstigste vorm van G6PD deficiëntie is de lijst van gecontra-indiceerde middelen langer.
  • Bij aanstaande moeders heterozygoot voor G6PD deficiëntie: Advies zich te houden aan dieet en medicatieadviezen tijdens de zwangerschap.
  • Behandeling
    • In overleg met kinderarts/internist: Bij icterus neonatorum kan afhankelijk van de ernst een afwachtend beleid, fototherapie of bloedtransfusie geïndiceerd zijn. Voor volwassenen met acute hemolytische anemie is soms bloedtransfusie noodzakelijk.
    • Er is geen curatieve behandeling voor G6PD deficiëntie.
    • IJzertabletten en foliumzuur zijn niet geïndiceerd.
    • Na stellen van diagnose: preventie hemolyse door vermijden uitlokkende medicatie en voedingsmiddelen; bekijk de lijst met te vermijden medicatie.
    • Maak contra-indicatie aan in HIS en meldt het bij de apotheker.

Glucose-6-fosfaatdehydrogenase-deficiëntie, G6PD, favisme, tuinbonen, anemie, hemolyse