1.  De meest relevante zaken

  • Elke koorts na terugkeer uit een malariagebied kan malaria zijn, OOK bij migranten uit endemische gebieden. Het is zeer belangrijk om malaria uit te sluiten.
  • Malaria tropica kan zeer ernstig verlopen: onmiddellijke diagnostiek en behandeling zijn vereist.
  • Verwijs voor preventie bij reizen naar een malaria-endemisch gebied naar erkende reizigersadvisering.

  • Malaria komt in Nederland uitsluitend als importziekte.
  • Jaarlijks ongeveer 150 – 300 gevallen van malaria in Nederland, waarvan 55 – 75% malaria tropica.
  • Plasmodium falciparum (malaria tropica) komt overal voor in de tropen: Afrika ten zuiden van de Sahara, tropische gebieden van Zuid-Amerika (Suriname, Amazonegebied) en Zuidoost-Azië: zie kaartjes op de website van CDC.
  • Overige malariavormen komen zowel in de tropen als in de subtropen voor.

  • Malaria wordt veroorzaakt door de eencellige parasiet Plasmodium:
    • P. falciparum: malaria tropica.
    • P. vivax (malaria tertiana), P. ovale (malaria tertiana), P. malariae (malaria quartana), knowlesi, P. brasilianum.
  • Overdracht: door steek van de malariamug (Anopheles-muggen)
    • Geen directe mens op mens overdracht.
    • Malaria kan worden overgedragen via bloedtransfusie, partus, hergebruik besmette naalden.

De malariaparasiet vermenigvuldigt zich in de rode bloedcellen. Bij vrijkomen van de parasieten uit de erytrocyten krijgt men een koortsaanval. Bij P. vivax en P. ovale infecties kunnen hypnozoïeten in de lever achterblijven, die zich weken tot maanden na de infectie ontwikkelen en dan opnieuw een ‘uitgestelde’ malaria infectie veroorzaken.

De belangrijkste symptomen van malaria zijn aspecifiek:

  • Koorts, rillingen, hoofdpijn, spierpijn, algemene malaise.
  • Misselijkheid, braken, diarree.
  • Door hemolyse kunnen anemie en splenomegalie ontstaan.

Elke koortsepisode, binnen 3 maanden (bij uitzondering zelfs na jaren) na aankomst/terugkeer uit een risicogebied, kan malaria zijn.

  1. Malaria tropica: infectie veroorzaakt door P. falciparum
  • Incubatietijd: meestal 12 – 14 dagen, maar kan variëren van 7 dagen tot 6 maanden.
  • Koorts kan piekend zijn of continu.
  • Kan zeer ernstig/fataal verlopen.
  • Adequate profylaxe sluit malaria tropica niet uit; het beloop is meestal wel minder heftig.
  • Complicaties: anemie, cerebrale malaria (verwardheid, convulsies, coma), icterus, nierfalen, hypoglycemie, miltruptuur, hyperpyrexie, shock, longoedeem.
  • Tijdens zwangerschap kans op veel ernstiger verloop met risico’s voor moeder en kind.
  1. Andere vormen van malaria (P. vivax, P. ovale, P. malariae)
  • Verlopen meestal minder ernstig: koorts, algemene malaise, diarree.
  • Incubatietijd: weken tot maanden (soms jaren).
  • Soms tertiane malaria of quartane koorts: koortspieken om de drie of vier dagen.
  • Recidieven mogelijk tot 5 jaar of langer na verlaten endemisch gebied.

D.D.: koorts bij terugkeer uit (sub)tropen: Koorts bij reizigers

  • Anamnese:
    • Tijdsspanne tussen optreden verschijnselen en 1e dag in malaria gebied (< 7 dagen: geen malaria).
    • Preventieve maatregelen genomen: profylaxe? Welke? Adequaat genomen? Muggennet? Insecten repellant (deet)?
    • Symptomen: koorts (continue of in pieken, elke 3 – 4 dagen), hoofdpijn, spierpijn, rillen, algemene malaise, buikpijn, misselijkheid, diarree.
    • Co-morbiditeit (nierfunctiestoornissen, hiv?).
    • Zwangerschap
  • Lichamelijk Onderzoek
    • Vitale parameters: bloeddruk, pols, ademhalingsfrequentie, bewustzijn.
    • Koorts (kan afwezig zijn).
    • Algemeen: anemie? icterus?
    • Splenomegalie.
  • Aanvullend onderzoek

Diagnostiek dient met spoed plaats te vinden bij vermoeden van malaria tropica.
Praktisch gezien betekent dit: telefonische cito aanvraag of – indien patiënt zich op de huisartsenpost aanmeldt – verwijzing naar SEH voor diagnostiek.
De diagnostiek naar malaria (dikke druppel, bloeduitstrijkje voor identificatie van de soort parasiet, PCR en/of snelteten) kan in vrijwel alle regionale laboratoria worden verricht.
NB: leucocytose ontbreekt bij malaria infectie, er is wel vaak sprake van een anemie en trombopenie.

  • Niet-medicamenteus advies

Preventie: verwijs hiervoor naar erkende reizigersadvisering.

  1. Er is nog geen vaccin voor reizigers op de markt.
  2. Bescherming tegen muggenbeten:
    • Huidbedekkende kleding en DEET.
    • Gebruik van geïmpregneerd muggennet.
  1. Chemoprofylaxe:
    • Chemoprofylaxe kan infectie voorkomen en voorkomt een ernstig beloop indien toch infectie optreedt.
    • Er is toenemende resistentie tegen malaria medicijnen.
    • Advies door erkende specialist reizigersgeneeskunde (zie onder reizigersadvisering).
    • Migranten afkomstig uit endemische gebieden denken vaak niet aan profylaxe als zij teruggaan voor familiebezoek. Breng dit dus ter sprake!
    • Migranten met 6GPD deficiëntie verdragen geen primaquine.
  • Verwijzen: naar internist-infectioloog:
    • Voor spoed diagnostiek en behandeling.

Malaria valt onder de meldingsplichtige ziekten groep C.

Thuisarts.nl/malaria

RIVM: Malaria

malaria, malaria tropica, plasmodium, P. falciparum, P. vivax, P. ovale, P. malariae, koorts, anemie, splenomegalie, diarree